Г.Аюурзана: Би шагнал бодож явдаг хүн биш

Энэ ярилцлагын өмнөтгөлд юу бичихээ үнэхээр мэдэхгүй байна. Мэдэхгүй гэж хэлсэнд уучлаарай. Энэ хүний номыг уншдаг, үзэл бодол, амьдралыг нь сонирхдог хүмүүс олон бий. Тэдний өмнөөс чадах ядахаараа л хэдэн асуулт тавилаа. Цааргалж, дургүйцээгүй Аюур ахад баярлалаа.
-Таныг саяхан нэг тэмцээн билүү уулзалт, цуглаанд яваад ирсэн гэж дуулсан. Энэ талаараа ярихгүй юу. Нөгөө жил бүр очдог Айовагийн их сургууль руугаа яваад ирсэн үү, эсвэл...
-Аа, Македонд болдог Struga Poetry Evenings хэмээх яруу найргийн их наадамд явсан тухай “Өдрийн сонин”-д тэмдэглэл нийтлүүлснийг хэлж байх шиг байна. Олон улсын шүлгийн тэмцээн гэж байхгүй шүү дээ. Янз янзын хэлтэй яруу найрагчид уралдаад, нэг нь түрүүлж байвал ёстой онигоо болох байлгүй.

Би цэв цэнхэр атлаа

Би цэв цэнхэр атлаа
БИ цэг цэг цэг атлаа
Би үүлнээс ч илүү үүл, уснаас ч илүү ус, үл баригдахуй атлаа
Би салхины бие, шувууны нисэлт, өвлийн тэсгим жавар атлаа
Би хязгааргүй, хайрын биелэл атлаа
Биеэр минь дүүрэн ертөнц, нүдээр минь дүүрэн тэнгэр атлаа
Цаг хугацаа хаана оршдогийг ганцаарханаа мэддэг атлаа
Цасны ширхэг бүрийг нэрлэж чаддаг атлаа
Гайхамшигт, гүн нууцлаг амьралаас айдаггүй мөртлөө
Галд гараа дүрэхээс буцдаггүй атлаа
Ганцхан чиний л өмнө үл дүрэлзэн гэрлээ хумьж
Гарт чинь буй сарнай адил нам гүмхэн юунд бөхийнө вэ

Шинэ дээл шиг сэтгэлд дасаагүй Галсансүхийн шүлгүүд

    Өмнө нь Б.Галсансүхийн шүлгүүдийг янз бүрийн үед тасархай тасархай байдлаар нь сониноос голдуу уншиж гайхахдаа гайхаж, бахдахдаа бахдаж явлаа. Шинэ гарсан номыг нь сая бүрэн бүтнээр нь уншив. Түүний бүтээлийг учиргүй муулж голсон, эсвэл үеийнхэн нь голдуу ам булаалдан шагшин магтах тэр үе ард хоцорч байна. Сая л зайнаас үнэлж цэгнэж, бодож дүгнэх боломжтой болов. Тэрбээр Монголын хамгийн, эрэлттэй, ерөөс шинэ хуучин зууны зааг дээр гарч ирэх л үедээ гарч ирж байгаа зүй тогтолт үзэгдэл ажээ. Социализм нуран унаж капитализм гарч ирэх торгон заагт Монголын уран сайхны сэтгэлгээний зөрчил ээдрээтэй энэ үед малчин нүүдэлчний сэтгэлгээ, суурьшлыг шохоорхох олны сонирхол дундаас түүний шүлгүүд амилав. Эзэн Чингисийн өлгий нутгаас, буриад монгол хольцолдмол тийм сонин ахуйгаас эгзэгтэй, эргэлзээтэй энэ үед чухам л Галсансүх л гарах байжээ. Тэр их сонин хүн. Бас их зөрчилтэй. Буддизм Христосын хосолмол шүтлэгт өнөөгийн монгол ахуй, цэвэр дорны орон мөртөө европ сэтгэлгээ, соёлыг оюун санааны эх болгосон энэ л монгол оронд түүний ертөнцийг үзэх үзэл бүрэлдсэн нь илт. Монголчуудын агуу ихийн сэтгэлгээ, үндэсний үзлийн ихэмсэглэл, ядуу ахуй, даржин амьдрал зэрэг зэрэг илрэн гарсан энэ үед тэр яах аргагүй цаг үеийнхээ хүү нь болон төрсөн яруу найрагч юм. Дээр дурдсан бүх шинж түүнд тэнцүүхэн хослон цогцолжээ. Төрсөн цаг үеийнхээ жинхэнэ хүү нь болсон Галсансүх Монголын амьдралын гайхамшигтай, эмгэнэлтэйн давлагаан дунд өнөөгийн Монголын тэргүүн шүлэгч болж чадсан байна. 

Г.Аюурзана - Философийн шvлгvvд

1990-ээд оны эхэн үеэр багагүй шуугиан тарьж байсан “Хүрээ хөвгүүд” бүлгэмийнхэн сэтгэлгээний эрэл хайгуул хийсэн өвөрмөц бичлэгүүдээрээ тухайн нийгмийн цөөнхи сэхээтнүүдийн сонирхолыг асар татаж байжээ.

Ингээд Хүрээ хөвгүүдийг үүсгэн байгуулагчийн нэг Г.Аюурзаны Философийн шүлгүүдээр цувралаа төгсгөе.

“Хорвоо ертөнцийг миний нүдээр ажиж чадах хэн нэгнийг би хүлээдэг...” Г.Аюурзана 

Л.Өлзийтөгс. Хүүхэлдэйн үс

Сойзон самаа ухасхийн авсан Өнөрөө цочин зогтусав. Самыг битүү ороож ширэлдсэн шав шар үс. Өнөрөө мэл гайхан, өөрийн эрхгүй толь руугаа харав.Өө тэгэлгүй яахав, үс нь урьдын адил хар, тас хар, тэр ч бүү хэл өглөөний нар туссан толин дотор хөх туяатай харагдана.
Хүмүүс бүгд түүний үсний өнгийг гайхдаг.
- Чи чинь хөх сор тавиулчихсан юм уу даа, наранд ямар хар харагдаж байна аа?
- Яг парик шиг юм аа!
- Ингэхэд чи аль үсчинд ордог юм бэ?
Харин Өнөрөө энэ бүхнийг магтаал гэж хүлээж авна.
- Байгаа нь л энэ!
- Парик гэдэг юмыг чинь барьж ч үзээгүй!
- Тэр үсчний газрыг аав ээжээс минь л асуугаарай!
Өнөрөө самаа барьсан чигтээ орон дээрээ лагхийн суув. Юун шар үс вэ?

Яруу найрагч Л.Өлзийтөгс

Монголын яруу найргийн хойморт даруухан гялтайх энэ хадагтай хүрч халдахад тун ч “холын хүн”. Гайхалтай нь энгийн тэр чихэндээ ээмэг ч үгүй, гартаа бөгж ч үгүй, нүүрэндээ будаг ч үгүй. Брэндний гоёлоос илүү өөрөө “брэнд” байхыг хүсдэг нь түүний илэрхийлэл. Моодны ертөн…цийн тулгалтыг оошоодоггүй, өөрийнхөөрөө байх дуртайгаа найрагч хадагтай Л.Өлзийтөгс сонирхуулав.

Урианхай абугайн “Огтлолцохуй”-гаас төрсөн гуйвшгүй гурван бодол

Зохиолч, яруу найрагч П.Батхуяг
 (Яруу найрагч Д.Урианхайн “Огтлолцохуй” түүврийн тухай )
Хүний хувь тавилан өөрөө бөөн “огтлолцоон” билээ. Тиймгүйсэн бол ямар ч сонирхол татахааргүй зүйл байхсан. Сонирхол татаад байгаа чанар нь арга билиг, хэв ёс, зохист чанарын аль алин биш. Ердөө галаас гал үүсэж болно. Харин галаас ус гаргах ямар ч боломжгүй. Уснаас ч гал гарахгүй жамгүй. Үнэндээ гал ус мэт түмэн харшилдааныг  өөр дээр огтлолцуулсан энэ амьдрал ”үнэн агуу” юм.  Энэ агуу чанар нь “амьдралыг” асар их “өөд” нь татаж байгааг хэн хүнгүй мэддэг ч олж анзаардаг нь даанч цөөхөн. Тийм цөөхөн хүмүүсийн нэг нь хорвоо ертөнц хийгээд эх орон, цаг хугацаа, мөн өөртөө өөртэйгээ огтлолцсон дотоод “гүн бодролуудаа”гадаад ертөнцтэй хуваалцахыг хүссэн байна. 

Д.Урианхай: Тэр намайг насан турш минь туршаад л, тоглоод л, амар заяа үзүүлэхгүй оролдоод л байгаа “амьтан”

Еншөөбүү Улаан Ямаат Дамдинсүрэнгийн Урианхай… Яруу найрагчаас яруу найргийн омогшил, нийгмийн эмзэглэл, тэмүүлэл, өөрчлөлт, шинэчлэлтийн уур амьсгал, дэврүүн зан, итгэл, үнэмшил, хүсэл мөрөөдөл, сэтгэл санааны эмзэглэл, хэлбэлзлэл, онол сэтгэлгээний эргэцүүлэл гээд юм бүхнийг нь шүүрдэн авч уншигчиддаа яг байгаа байдлаар нь буюу өнгө будагтай нь хамт хүргэхийг зорилоо. Тэрбээр “Бодь сэтгэл, эв хамт ёс” ганцаарчилсан хөдөлгөөний үзлээр Монголын нийгмийн сэтгэлгээг гэгээрүүлж, хүнлэг, нигүүлсэнгүй ёс суртахуунтай болгох гэж зүтгэдэг нэгэн билээ. Оюун санааны үр өгөөж, бясалгал, гүн ухаан, шинжлэх ухааны үзэл, ойлголт, аргачлал, бодит амьдрал, эш онолын эрэл гэх мэт олон асуудлын дунд хөвөрч, уран бүтээлээ туурвидаг нь түүний онцлог. Сэтгүүлч миний энэ бүтээлийг Д. Урианхай гуай “Сэтгүүлзүйн хөрөг ярилцлагын эхлэл тавигдлаа” гэж магтсанд баярлаж байгаагаа нуух юун. Д.Урианхай гуайн дүгнэснээр ярилцлагаас түүний хөрөг бүрэн дүүрэн харагдана гэсэн. Ингээд уран бүтээлийнхээ үргэлжлэлээр бодь сэтгэлгээ зорчдог номын их хүн Монголын Философийн холбооны тэргүүлэгч гишүүн Д.Урианхайтай хийсэн ярилцпагынхаа эхний хэсгийг толилуулъя.